Yonga Seti : Yonga seti
(Chipset) ana kartın beynini oluşturan entegre bir devredir. Devre üzerindeki
bütün trafiği bir trafik polisi gibi kontrol ederler. Veri akışını denetlemesi
nedeniyle performansı etkiler. Eğer yonga setiniz kaliteli olursa veriler
daha hızlı bir şekilde çabucak gerekli bölgelere iletilecektir. Yonga
setlerinin özelliklerini değerlendirebilmek ve anlayabilmek için önce diğer
bileşenleri iyice öğrenmeniz gerekiyor. Tavsiyem yonga setleri hakkında
yapacağınız değerlendirmeyi sona bırakın. |
|
|
Veri Yolları (BUS) : Ana kart üzerindeki bileşenlerin birbirleriyle
etkileşimde bulunmasını sağlarlar. Bu yolların başında ISA (Industry Standard
Architecture), PCI (Peripheral Componet
Interconnect) ve AGP (Advanced Graphics Port)
olarak isimlendirilen genişleme yuvaları gelir. Eğer ana kartın kendi
üzerindeki bileşenlerin arasında veri akışını sağlanıyorsa buna sistem veri
yolları denir. Tüm veri yolları 2 gruba ayrılmaktadır. Bunlar standart veri yoları
ve adres veri yolları'dır.
Bir veri yolunun kapasitesi çok önemlidir; çünkü, bir seferde ne kadar verinin
gönderilebileceği buna bağlıdır. Mesela 16 bitlik bir veri yolu saniyede 16 bit
veri aktarırken; 32 bitlik bir veri yolu saniyede 32 bit veri aktarır. Her veri
yolunun Mhz cinsinde frekans (Saat Hızı) değeri vardır. frekansı yüksek olan
veri yolu daha hızlı veri akışı sağlayarak programların daha hızlı çalışmasını
sağlayabilir.
VERİYOLU |
BANT GENİŞLİĞİ |
FREKANS |
VERİ AKTARIMI |
ISA |
8 Bit |
33.3 MHz |
33.3 MB/sn |
PCI |
32 Bit |
33.3 MHz |
133.2 MB/sn |
AGP 1X |
32 Bit |
33.3 Mhz x 1 = 33.3 MHz |
133.2 MB/sn |
AGP 2X |
32 Bit |
66.6 MHz x 2 = 133.2 MHz |
532.8 MB/sn |
AGP 4X |
32 Bit |
66.6 MHz x 4 = 266.4 MHz |
1065.6 MB/sn |
Veri Aktarım MB/sn = Frekans x (Bant Genişliği / 8) (En düşük bant genişliği 8
bittir. Ve her 8 bitlik bant, frekans uzunluğu kadar veri aktarır. Bu sebeple frekansın
bant çarpanı, bant genişliğinin 8’e bölünmesiyle bulunur.)
Tabloda veri yolların saniyedeki veri aktarımları gösterilmiştir.
Anakartlarında kendi frekansları olur. Bunlara sistem frekansı denir. Eğer
sistem frekansı 66 MHz ve 100 MHZ sistem frekansı desteklemiyorsa o zaman AGP
1X kullanılır. Aşağıdaki tablo yardımıyla bu konuyu açıklamaya çalışalım.
SİSTEM FREKANSI |
VERİ AKIŞ HIZI |
KULLANILAN |
KALAN |
66 MHz |
533 MB/sn |
266 MB/sn |
267 MB/sn |
100 MHz |
763 MB/sn |
532 MB/sn |
231 MB/sn |
133 MHZ |
? GB/sn üstü |
1064 MB/sn |
? MB/sn |
Kullandığınız anakart yukarıda da belirttiğimiz gibi 66 Mhz sistem frekansını
destekliyorsa saniyede 533 MB veri akışına izin verecektir. Böyle bir ana kartta
2X AGP kullanılırsa sisteme saniyede transfer edebileceği 533-532.8=0.2 MB/sn
gibi komik bir kapasite kalmaktadır. Bu yüzden 2X AGP kartlar 100 MHz sistem
frekansına sahip ana kartlarla birlikte kullanılabilir. Bu durumda sistemin
desteklediği veri akış kapasitesinden geriye 763-532=231 MB kalmaktadır. 4X AGP
veri yolunu kullanan kartlar ise daha piyasaya çıkmamış olan ama çıkacağı
söylentisinin dolaştığı 133 MHZ sistem frekansına sahip ana kartlarca
desteklenecektir. Bu kartların saniyedeki veri aktarım hızı 1 GB (GigaBayt)’nin
üzerinde olacağı düşünülüyor ki böyle de olmak zorunda. Aksi halde 1 GB
üzerinde bir veri aktarımını destekleyen bir ana kartta çalışması muhtemel 4X
AGP kartından fayda beklememeliyiz.
Söz konusu bu noktalar klavyenin, farenin,
(COM1 VE COM2), PRINTER’ın (LPT1) gibi bağlantı noktalarıdır. Üzerinde fazla
durulması gerektiğine inanmadığım için fazla anlatmayacağım.
Sistem belleklerinin takıldığı yerlerdir. Bu
konuyu ayrıca bellek bölümünde inceleyeceğiz. Fakat bu noktada şunu
söyleyebiliriz ki, 66 sistem frekansına sahip bir anakartta 66 MHz’lik bir RAM,
100 sistem hızına sahip bir anakartta 100 MHz’lik bir RAM kullanabilirsiniz.
Söz konusu beynin takılacağı yuvadır. SLOT
1, SKOET 370 gibi yuva isimleri vardır. SLOT 1 modeller kartuş şeklinde
olurken; SOKET 370 modelleri ufak elektrik çipi gibidir.
Bilgisayarın hızını belirleyen en önemli
bileşen en yavaş bileşen‘dir. Siz ne kadar hızlı bir işlemci alırsanız
alın sabit diskiniz yavaş olursa işlemci bomboş oturup diskten veri gelmesini
bekler. Bu gibi sorunların kaldırılması, en azından hafifletilmesi için ön
bellek olarak bilinen CACHE uygulamasına gidilmiştir. Bilgisayar sık
kullanılan bilgileri bu belleğe aktarır ve gerektiğinde yine buradan okur.
L1 CACHE :Birincil ön bellektir. Eğer bir dosyanın okunması gerekiyorsa
önce buraya bakıl
L2 CACHE :İkincil ön bellektir. Birincil ön bellekte
bulamadığı zaman bakacağı ikinci yerdir.
RAM :Sistem belleğidir. Ön belleklerin hiç
birinde yoksa bu bellek araştırılır.
Söz konusu dosya bu bölgelerin hiçbirinde
bulanamamışsa o zaman sabit disk veya CD-ROM aranmaya başlar. İşte Cache
dosyaların daha hızlı bulunması ve işlenmesi amacına yönelik bir bellek
türüdür.
Kesme anlamına
gelmektedir. İşlemci eğer bir işle meşgul ise başka şeyin farkına varamaz. Bu
sebeple IRQ ile bir bileşenden emir gelir ve benimle de ilgilen uyarı mesajını
verir. Kısacası işlemcinin işini böler. Klavyeden yazı yazarken ekran kartına
sinyal yollar ve yazılanları ekranda gösterir ve sabit diske ulaşarak bunları
kaydeder. Ancak bileşenlerin işlemciye sinyal gönderebilmesi için ayrı bir hat
gerekmektedir. İşte bu hatta IRQ denir. bir bilgisayarda 0’dan 15’e kadar IRQ
vardır. aşağıdaki tabloda işlevleri ile birlikte gösterilmiştir.
IRQ
İŞLEVLERİ
0 Sistem saati için kullanılır.
1 Klavye için kullanılır.
2 Programlanabilir IRQ denetleyicisidir. Modemler, COM3 ve COM4
portları olarak da kullanılır.
3 COM2 Portudur. Modem, ses ve ağ kartları, COM4, yedekleme
birimlerini hızlandıran kartlarca kullanılır.
4 COM1 Portudur. Modem, ses ve ağ kartları, COM4, yedekleme
birimlerini hızlandıran kartlarca kullanılır.
5 Ses kartı, paralel portlar (LPT2, LPT3), COM3, COM4, modemler, ağ
kartları, MPEG kartları
6 Disket sürücüsü denetleyicisidir.
7 İlk paralel port olan LPT1 denetleyicisidir.
8 Gerçek zamanlı saat
9 Ağ kartları, ses kartları, SCSI kartları, PCI aygıtlar, yeniden
yönlendirilen IRQ2 aygıtları
10 Ağ kartları, ses kartları, SCSI kartları, PCI aygıtlar, ikinci ve
dördüncü IDE kanalları.
11 Ağ kartları, ses kartları, SCSI kartları, PCI aygıtlar, üçüncü ve
dördüncü IDE kanalları.
12 PS/2 fare, görüntü, ağ, ses, SCSI kartları, PCI aygıtları,üçüncü IDE
kanalı.
13 Matematiksel işlemci (FPU)
14 Birinci IDE kanalı, SCSI kartlar
15 İkinci IDE kanalı, ağ ve SCSI kartları
Doğrudan bellek erişim kanalları, sistem
içinde çoğu aygıtın bellek ile doğrudan iletişim için kullandığı yollardır. Bu
yüzden daha az soruna yol açarlar. DMA kanalları sayesinde bileşenler kendi
aralarında iletişim yapabilmektedir. Eskiden bir bileşen bir diğerine sinyal
yollarken önce işlemciye uğramak zorunda kalırdı. Bu hem zaman kaybına yol
açardı hem de işlemciye yük bindirirdir. DMA sayesinde işlemci üzerinden bu yük
kaldırılmıştır. Bilgisayarlarda 0’dan 7’ye kadar 8 DMA kanalı bulunur. Bunları ince
ince açıklamayacağım; ama, ses kartı , SCSI kartı, ağ, kartı, yazıcı portu
(LPT1) tarafından kullanıldıklarını belirtmekte yarar vardır.
Bilgisayarda bulunan temel seviye yazılımıdır. Bilgisayar bileşenleri ile işletim sistemleri arasında arayüz görevi görür. Bu anlamda donanım ayarlarını kontrol etmektedir. Bilgisayarın boot edilmesinden ve diğer işlevlerden dahi o sorumludur. Klavyenin takılı olmaması, belleğin tam oturmaması gibi aksaklıkları açılışta kontrol eder. Söz konusu bu yazılım Bios yonga setinde bulunur. Üzerinde FLASH BIOS yazar. Değiştirilerek daha yenisi takılabilir.