|
Perl ile CGI Programlama |
|
|
BÖLÜM 3: CGI ORTAM DEĞİŞKENLERİ Ortam değişkenleri,
çalıştırdığımız her CGI programına web tarayıcı (ve web sunucusu) tarafından
gönderilen bir takım gizli bilgilerdir. CGI bunları ayrıştırır, yorumlar ve
kendisine bu şekilde gönderilen verileri kullanır. Perl’de ortam değişkenleri
ve değerleri %ENV adlı bir özel tabloda tutulurlar. Bazı ortam değişkenleri
aşağıda verilmiştir.
Bazı sunucular daha farklı ortam değişkenleri de sunabilirler. Bunun için sunucunun dökümanlarına bakmak gerekir. Dikkat etmek gerekir ki, bazı ortam değişkenleri bize sunucu hakkında bilgi verirler ve bunlar değişmezler (örn, SERVER_NAME ve SERVER_ADMIN); bazıları ise kullanıcılar hakkında ve istekler hakkında bilgiler verirler ve değişiklikler gösterirler. Her CGI programı için tüm ortam değişkenlerinin kullanılması gerektiği gibi bir durum söz konusu değildir; gerekenler kullanılır, gerekmeyenler kullanılmazlar. Örneğin, REMOTE_USER değişkeni, .htaccess dosyası ile şifrelenerek korumaya alınmış dizin ve altdizinlerde yer alan sayfalara erişim için kullanılır. Bir kişinin e-mail adresini öğrenmek için güvenilir bir yol bulunmamaktadır; en kestirme olanı bir form kullanarak kullanıcıdan bizzat sormaktır. Her CGI programı için %ENV tablosu otomatik olarak baştan yeniden oluşturulur, bunlardan bize gerekenlerini yada tamamını kullanmak mümkündür. Örneğin, sizin CGI programınızın çağrıldığı sayfanın URL adresini ekrana yazdırmak istersek, print "Şuanki sayfanızın adresi = $ENV{'HTTP_REFERER'}\n\n";
deyimini kullanırız. Perl’de tüm ortam değişkenlerini elde etmek, sonradan kullanmak üzere bir diziye aktarmak yada ekrana yazdırmak oldukça kolay bir iştir. Şimdi env.cgi adında bir dosya oluşturalım ve aşağıdaki kodları girelim. #!/usr/bin/perl print "Content-type:text/html\n\n"; print <<EndOfHTML; <html><head><title>Ortam Değişkenleri</title></head> <body> EndOfHTML; foreach $key (sort(keys %ENV)) { print "$key = $ENV{$key}<br>\n";} print "</body></html>"; http://alaeddin.cc.selcuk.edu.tr/~adem/cgi-kitap/cgi-bin/env.cgi
Yukarıdaki CGI programını
web tarayıcınızden çağırınız. Ne gördünüz?
Bu örnekte, sort
fonksiyonu kullanılarak %ENV tablosundaki anahtarlar alfabetik olarak
sıralanmıştır. Unutmadan söylemek gerekirse Perl’deki sort fonksiyonu sıralama işlemini string değerler üzerinde gerçekleştirir. Bu demektir ki sort fonksiyonu sayılar üzerinde istenildiği gibi doğru çalışmayacaktır. Allahtan ki Perl’de kendimize özel yeni sıralama rutinleri oluşturabiliriz. Sayısal ve özel kriterlere göre sıralama işlemini ileride ele alacağız. Etkileşimli Formlar Oluşturmak
Web sayfalarının en güzel
imkanlarından biri, kullanıcıların sayfa üzerinde çeşitli bilgiler girerek
bunları web sunuculara gönderebilmesidir. Örneğin, ticari amaçlı bir sayfa
tasarlıyorsak, bu sayfa üzerine bir sipariş formu yerleştirebilir ve
siparişlerin bu form aracılığıyla bize ulaşmasını sağlayabiliriz. Yada bir veritabanımız
varsa ve bunu bir web sayfası aracılığıyla hizmete sunuyorsak,
oluşturacağımız bir arama formu ile kullanıcıların bu veritabanı üzerinde
etkin sorgulamalar yapmasını sağlayabiliriz. Form üzerinde çeşitli
seçenekler yerleştirerek kullanıcıların radyo butonları veya işaretleme
kutucukları aracılığıyla bu seçeneklerden birini seçmelerini sağlatabiliriz.
Hatta oyun oynama mekanizmaları bile oluşturabiliriz. Formlar üzerinde
aşağıdaki nesne tiplerini kullanabiliriz: 1.
Seçenek
butonları (radio button) 2.
İşaretleme
kutucukları (check box) 3.
Listeler
(list) 4.
Bilgi
giriş alanları (text box) 5.
Çok
satırlı bilgi giriş alanları (memo) 6.
Tekli
yada çoklu seçim yapılabilen menüler (combo box) 7.
Dosya
arama pencereleri 8.
Sıfırlama
(reset) ve gönderme (submit) butonları 9.
Gizli
alanlar (hidden fields) Web sayfaları üzerinde formlar oluşturmak için FORM tag’ı kullanılır. İç içe formlar oluşturulamaz. Bir döküman içinde birden fazla form kullanılabilir. FORM tag’nın sentaksı şöyledir: <FORM ACTION="URL/script.cgi" METHOD="POST|GET" ENCTYPE="encryp-type"> ...</FORM>
Eğer METHOD belirtilmezse varsayılan metod GET’dir, ancak POST metodu da tercih edilebilir. Bu iki metod arasındaki fark nedir, diye sorarsak; GET ile bazı kısıtlamalar söz konudur. POST daha güçlüdür ve veri güvenliği için kullanılması şarttır. POST metodu ile gönderilen veriler, application/x-www-form-urlencoded olarak tanımlanan MIME formatında gönderilirler. Basit Bir Sorgulama Formu Yukarıda da belirtildiği
gibi, verilerin bir HTML formundan CGI’ya gönderilmesi için iki metod
kullanılmaktadır: GET ve POST metodları (aslında üç metod vardır: HEAD). Bu
metodlar, formdaki verilerin sunucuya ne şekilde gönderileceklerini
belirtirler. GET metodunda, formdan girilen veriler URL’nin bir uzantısı
olarak CGI’ya gönderilirler ve QUERY_STRING adlı ortam değişkeninde
tutulurlar. POST metodunda ise veriler CGI programa veri blokları (stream)
olarak gönderilir. Farklılıklar, ileride yeri geldikçe tekrar tekrar ele
alınacaktır. Bu bölümde GET metodunu incelemeye çalışacağız. QUERY_STRING ortam
değişkenine değer atamak için farklı bir takım yollar vardır. İlk akla
geleni, bir CGI programını çağırırken URL adresinin sonuna ?-soru işareti ile
başlayan eklemeler yapmaktır. Örneğin, env.cgi programını şu şekillerde
çağıralım: http://alaeddin.cc.selcuk.edu.tr/~adem/cgi-kitap/cgi-bin/env.cgi?deneme1
http://alaeddin.cc.selcuk.edu.tr/~adem/cgi-bin/cgi-kitap/env.cgi?deneme12
Göreceğiz ki URL’de
?-soru işaretinden sonra yer alan kısım QUERY_STRING ortam değişkenine
aktarılacaktır. Aynı şey, GET metodunu kullanan bir formdan bir CGI’ya veri
postalandığında da söz konusudur. <form action="env.cgi" method="GET"> Çalıştığınız Bölümünüzü giriniz: <input type="text" name="bolumu" size="20"><p></form> NOT: Bu örnekte
“submit-gönder” butonu kullanılmamıştır. GET metodunu kullanan ve tek bir
girdi alanı içeren formlarda ENTER’a basmakla girilen veri hemen CGI’ya
gönderilir. Birden çok girdi alanı içeren formlarda “submit-gönder” butonu
kullanmak zorunludur. Şimdi, QUERY_STRING ortam değişkeninin iki kısımdan oluştuğunu görmekteyiz: bolumu=Bilgisayar+Prg Sol taraftaki değer,
formumuzdaki alanın adıdır. Sağ taraftaki değer ise bizim metin kutusuna
yazdığımız bilgidir. Buradan da görülmektedir ki girilen boşluk karakterleri
+-artı ile; noktalama işaretleri ve diğer extra karakterler ise %HH şeklinde
gösterilmektedirler. Burada HH, ilgili karakterin hexadesimal ASCII kodudur.
Eğer form üzerinde birden çok alan kullanmışsak her alan-değer çifti
birbirlerinden &-ampersan işareti ile ayrılırlar. Bu kodlama biçimine
URL-kodlama (URL encoding) denilir ve hem GET, hem de POST metodları
ile gönderilen veriler için uygulanır. GET metodu kullanılan formlarda bu
kodlama işlemini web tarayıcımız bizim adımıza gerçekleştirir... (Yaşasın! Ne
güzel! ) Uzun ve karmaşık veriler
göndermek için POST metodu daha uygundur. GET metodu esas itibarıyla kısa,
tek alanlı sorgulamalar için, özellikle de veritabanı sorgulamaları için
elverişlidir. Dahası QUERY_STRING değişkeninin uzunluğu bazı web
tarayıcılarda (ve web sunucularda) 255 karakter ile sınırlandırılmıştır. Birden çok alan kullanımına da bir örnek verelim (env.html dosyası olarak kaydedin): <form action="env.cgi" method="GET"> Adınızı giriniz....: <input type="text" name="ad" value="Emre Tunahan" size="20"> <br> Soyadınızı giriniz.: <input type="text" name="soyad" value="GÜNEŞ" size="20"> <p> <input type="submit" value="Gönder"> <input type="reset" value="Sil"></form> http://alaeddin.cc.selcuk.edu.tr/~adem/cgi-kitap/cgi-bin/env.html
Bu form, girilen verileri env.cgi betiğine şu şekilde gönderecektir: $ENV{'QUERY_STRING'}= ad=Emre+Tunahan&soyad=G%DCNE%DE
Alanlar (ve değerler)
birbirlerinden &-işareti ile ayrılmışlardır. Alan-değer çiftlerini elde
etmek için Perl’de split adlı fonksiyon kullanılır: Aşağıdaki kodları env2.cgi dosyasına kaydedelim, yukarıdaki formun action kısmını action=”env2.cgi” olarak değiştirelim (env2.html) ve deneyelim. #!/usr/bin/perl print "Content-type:text/html\n\n"; print <<EndOfHTML; <html><head><title>Ortam Degişkenleri</title></head> <body> EndOfHTML ; @values = split(/\&/, $ENV{'QUERY_STRING'});foreach $i (@values) { ($varname, $mydata) = split(/=/, $i); print "$varname = $mydata <br>";} print "</body></html>"; http://alaeddin.cc.selcuk.edu.tr/~adem/cgi-kitap/cgi-bin/env2.html GET Metoduna İlişkin Önemli Uyarılar
GET metodu ile verileri
göndermek, güvenlik açısından oldukça tehlikelidir; bu nedenle şifre, kredi kartı
bilgileri ve diğer önemli bilgileri göndermek için kesinlikle
kullanılmamalıdır. GET metodunda veriler gönderilirken URL’nin bir uzantısı
olarak gönderildiğinden, web sunucunun log dosyalarına bakılarak bu tür
bilgilerin tamamının herhangi bir kullanıcı tarafından öğrenilmesi mümkündür.
Gizli ve özel bilgiler gönderilirken POST metodu kullanılmalıdır. POST metodu
ayrıca verileri kriptolama özelliğine de sahiptir ve bir sonraki bölümde
incelenecektir. GET metodunun en çok kullanıldığı durumlar, bir veritabanından basit sorgulamalar yapmak suretiyle çeşitli bilgilerin listelenmesi gibi kullanımlardır. Örneğin, yazdığınız makalelerden oluşan bir veritabanını, verdiğiniz numaraları kullanarak sorgulamak için makale.cgi adında bir CGI betiği yazabilirsiniz ve örn., 23 no’lu makaleyi görmek için “ .../makale.cgi?23” gibi bir URL kullanabilirsiniz.¶ |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
